8-maqsadga erishish jiddiy qiyinchiliklarga duch keldi va dunyo hali ham unda ko'zda tutilgan vazifalarning aksariyatini bajarishdan uzoqdir. COVID-19 ning uzoq davom etgan oqibatlari, yashash narxining keskin oshishi, savdo munosabatlaridagi keskinliklar, valyuta-kredit siyosatidagi noaniqlik, rivojlanayotgan mamlakatlar qarzlarining o'sishi — bu omillarning har biri alohida-alohida jahon iqtisodiyotining o'sishini sezilarli darajada sekinlashtirishi mumkin.
Birgalikda bu inqirozlar jahon iqtisodiyotiga jiddiy tahdid solmoqda. 2023-yilda aholi jon boshiga Real YaIMning o'sishi sekinlashishi prognoz qilinmoqda, bu nafaqat bandlik darajasi va daromadlarini, balki ayollar uchun adolatli ish haqi va yoshlar uchun munosib mehnat yutuqlarini ham xavf ostiga qo'yadi.
8-maqsadga erishish uchun qarzdorlikning o'sishi, iqtisodiy istiqbollarning noaniqligi va savdo munosabatlaridagi keskinlikni bartaraf etish va bir vaqtning o'zida adolatli ish haqi va yoshlar uchun munosib ish bilan ta'minlash uchun axloqiy jihatdan bankrot bo'lgan moliyaviy tizimimizda keng ko'lamli islohotlarni amalga oshirish kerak bo'ladi.
2020-yilda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning global ko'rsatkichi 4,1 foizga keskin pasayganidan so'ng, 2021-yilda 5,2 foizga o'sdi. Shu bilan birga, aholi jon boshiga global Real YaIMning o'sishi 2022-yilda 2,2 foizga, 2023-yilda esa 1,4 foizga sekinlashishi prognoz qilinmoqda, shundan so'ng u asta-sekin tiklana boshlaydi va 2024-yilda 1,6 foizga ko'tariladi.
2020-yilda COVID-19 pandemiyasi tufayli keskin pasayishdan so'ng, mehnat unumdorligi 2021-yilda 2,4 foizga oshdi. 2022 yilda mehnat unumdorligining o'sishi sekinlashdi va 0,5 foizni tashkil etdi.
2022-yilda butun dunyo bo'ylab norasmiy bandlik ulushi 58,0 foizni tashkil etdi, ya'ni 2 milliardga yaqin kishi kafolatlanmagan bandlik asosida ishlagan, ularning aksariyati ijtimoiy himoyaning hech qanday shakliga ega emas edi.
2022-yilda global ishsizlik darajasi sezilarli darajada pasayib, 2020-yildagi 6,9 foizdan 5,8 foizga tushdi, chunki iqtisodiyot COVID-19 pandemiyasi keltirib chiqargan zarbadan tiklana boshladi.
2030-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi ushbu konsepsiyaning xalqaro miqyosda qabul qilingan ta’riflari va xususiyatlariga muvofiq barqaror iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi. 2030-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonni iqtisodiy rivojlantirish bo‘yicha maqsadlarda milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish asosida yalpi ichki mahsulotning 2030-yilga qadar kamida 2 baravar ko‘payishi ko‘zda tutilmoqda.
Mamlakatning farovonligini oshirish ko‘p jihatdan mamlakatning barqaror bandlikni o‘sishi uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishga qodirligiga bog‘liq bo‘ladi. O‘zbekistonda 2020-yilda iqtisodiy faol aholi soni 14,797 million kishini tashkil etdi (umumiy aholining 43,2 foizi). Iqtisodiyotda band bo‘lganlar soni 2020-yilda 13,236 million kishini tashkil qildi va 2019-yilga nisbatan 2,3 foizga kamaydi. 2020-yil oxirida ishsizlikning umumiy darajasi 10,5 foizni tashkil etdi. Shu bilan birga, aholining past iqtisodiy faolligi, norasmiy bandlikning keng tarqalishi, aholining zaif qatlamlari orasida yuqori darajadagi ishsizlik va ishchi kuchining past malakasi masalasi hal qilinmayapti. Shunday qilib, yoshlardagi ishsizlik darajasi (16 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan ishsiz yoshlar shu yoshdagi iqtisodiy faol aholiga nisbatan ulushi) 24,1 foizni tashkil etdi. Mehnatga layoqatli yoshdagi ayollarning iqtisodiy faollik darajasi 66,6 foizni, erkaklar orasida esa 80,5 foizni tashkil qildi.
2030-yilga kelib O‘zbekistonning o‘rtacha darajadan yuqori daromadga ega davlatlar qatoriga kirishining muhim tarkibiy qismi ishbilarmonlik muhitini yaxshilash va mehnat unumdorligini oshirish asosida yuqori qo‘shimcha qiymatli ish o‘rinlarini yaratishdir. Ushbu maqsadga erishish uchun hukumat yangi ishlab chiqarishlarni yaratishga, mavjudlarini texnik modernizatsiyalashga, infratuzilmani rivojlantirishga va innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan tashqi va ichki investitsiyalarning potensialini kengaytirish orqali faol investitsiya siyosatiga asoslangan tarkibiy o‘zgarishlarni chuqurlashtirishga qaratilgan siyosatni amalga oshirmoqda.
Milliy vazifalar
8.1-vazifa. 2030- yilgacha yalpi ichki mahsulot hajmining aholi jon boshiga nisbatan hisoblaganda 2,6 baravarga o‘sishini ta’minlash.
8.2-vazifa. Diversifikatsiya, texnik modernizatsiyalash va innovatsion faoliyatni rivojlantirish vositasida iqtisodiyotda samaradorlikning o‘sishiga erishish, bunda yuqori qo‘shilgan qiymat va mehnat talab sektorlarga alohida e’tibor qaratish.
8.3-vazifa. Mehnat bozorida faol chora-tadbirlarni amalga oshirish, xususiy mulkni muhofaza qilish, kichik va yirik biznesni hamda xususiy, oilaviy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va tezkor rivojlantirishdagi to‘siqlarni bartaraf etish orqali aholini, ayniqsa, yoshlar, nogironlarni munosib ish bilan ta’minlash va samarali bandlikni kengaytirishga yo‘naltirilgan qulay shart-sharoit yaratish.
8.4-vazifa. 2030- yilning oxirigacha bo‘lgan butun muddat davomida iste’mol qilish va ishlab chiqarish tizimlarida resurslardan foydalanishning global samaradorligini asta-sekin oshirib borish hamda Iste’mol va ishlab chiqarishning oqilona modellaridan foydalanishga o‘tish bo‘yicha o‘n yillik harakatlar strategiyasida ko‘zda tutilganidek, iqtisodiy o‘sish atrof-muhit holatining yomonlashuvi bilan birga kechmasligiga intilish.
8.5-vazifa. 2030- yilgacha barcha xotin-qizlar va erkaklarni, shu jumladan, yoshlar va nogironlarni barqaror va samarali bandligini hamda munosib ish bilan, jumladan, band aholi sonini 1,4 baravarga, mehnat unumdorligini 3,1 baravarga oshirish hisobidan, shuningdek, teng qiymatli mehnat uchun teng ish haqi to‘lanishini ta’minlash.
8.6-vazifa. 2030- yilgacha ishlamayotgan, o‘qimayotgan va kasbiy malakalarni egallamayotgan yoshlarning ulushini ikki baravarga qisqartirish.
8.7-vazifa. Bolalar mehnati hamda majburiy mehnatning eng yomon shakllariga yo‘l qo‘ymaslikni nazorat va monitoring qilishni kuchaytirish.
8.8-vazifa. Xodimlarning mehnat huquqlarini himoya qilish va ular uchun xavfsiz mehnat sharoitlarini ta’minlash.
8.9-vazifa. 2030- yilgacha yangi ish o‘rinlarini yaratish hamda mahalliy mahsulotga bo‘lgan talabni kuchaytirishga ko‘maklashuvchi turizmning barqaror rivojlanishini ta’minlash.
8.10-vazifa. Aholi va tadbirkorlik subyektlari tomonidan moliya muassasalarining bazaviy xizmatlari, xususan bank, sug‘urta va to‘lov xizmatlaridan keng miqyosda foydalanish, shu jumladan, masofaviy foydalanishni rag‘batlantirish va kengaytirish.
8.b-vazifa. 2030- yilgacha yoshlar bandligini ta’minlash bo‘yicha global strategiyani ishlab chiqish va amalga kiritish hamda Xalqaro mehnat tashkilotining ish o‘rinlari haqidagi Global paktini (2009- yil 19- iyulda Xalqaro mehnat konferensiyasida qabul qilingan) amalga oshirish.
Milliy ko'rsatkichlar
| № | MILLIY KO'RSATKICHLAR | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
| 1 | Indikator 8.1.1. Aholi jon boshiga real YAIMning yillik o‘sish sur’ati. 9) | 2,4 | 2,9 | 2,7 | 3,0 | 6,2 | 5,7 | 6,1 | 7,9 | 7,3 | 6,2 | 4,1 | 4,7 | 5,5 | 5,6 | 5,1 | 5,4 | 4,1 | 2,7 | 3,7 | 4,8 | -0,4 | 5,9 | 3,8 | 4,1 |
| 2 | Indikator 8.2.1. Har bir band bo‘lganlarga nisbatan real YAIMning yillik o‘sish sur’ati. 9) | 2,7 | 2,4 | 1,8 | 1,4 | 4,0 | 4,0 | 4,7 | 6,7 | 6,1 | 5,3 | 4,3 | 4,9 | 4,4 | 4,7 | 4,4 | 5,2 | 4,0 | 2,7 | 7,5 | 4,7 | 3,9 | 5,6 | 4,7 | 3,9 |
| 3 | Indikator 8.3.1. Norasmiy bandlikning umumiy bandlikdagi ulushi (tarmoqlar va jinsi bo‘yicha): 14) | ||||||||||||||||||||||||
| a) jami; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 40,5 | 39,6 | 42,8 | 43,8 | 39,6 | 39,0 | |
| b) ayollar; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 47,5 | 50,4 | 50,4 | 51,0 | 47,4 | 47,1 | |
| c) erkaklar; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 37,8 | 32,0 | 37,4 | 38,7 | 34,0 | 33,1 | |
| d) qishloq xo‘jaligida; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 66,5 | 70,3 | 66,7 | 69,4 | 61,7 | 60,8 | |
| e) qishloq xo‘jaligidan tashqari tarmoqlarda. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 30,0 | 29,4 | 34,3 | 35,2 | 32,3 | 31,5 | |
| 4 | Indikator 8.5.1. Erkaklar va ayollar o‘rtacha oylik ish haqi o‘rtasidagi farqning erkaklar o‘rtacha oylik ish haqidagi foizli ulushi. 12) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 37,8 | 37,8 | 36,7 | 36,0 | 34,5 | 34,6 | 38,6 | 36,2 | 37,5 | 36,6 | 34,0 | 29,6 |
| 5 | Indikator 8.5.2. Ishsizlik darajasi, jinsi va yoshi bo‘yicha: 15) | ||||||||||||||||||||||||
| a) jami; | 0,4 | 0,4 | 0,4 | 0,3 | 0,4 | 0,3 | 0,2 | 5,0 | 4,9 | 5,0 | 5,4 | 5,0 | 4,9 | 4,9 | 5,1 | 5,2 | 5,2 | 5,8 | 9,3 | 9,0 | 10,5 | 9,6 | 8,9 | 6,8 | |
| b) ayollar; | 0,6 | 0,5 | 0,5 | 0,4 | 0,4 | 0,3 | 0,3 | 5,9 | 5,7 | 5,9 | 6,3 | 4,8 | 4,7 | 4,7 | 4,9 | 5,0 | 5,0 | 5,6 | 11,6 | 12,8 | 14,1 | 13,3 | 13,4 | 10,4 | |
| c) erkaklar; | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,2 | 0,2 | 4,2 | 4,2 | 4,3 | 4,6 | 5,1 | 5,0 | 5,0 | 5,2 | 5,3 | 5,3 | 6,0 | 7,7 | 6,0 | 7,9 | 6,9 | 5,4 | 4,0 | |
| d) 16-30 yosh; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 15,1 | 15,0 | 16,4 | 15,1 | 14,4 | 12,1 | |
| e) 30 yoshdan kattalar. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 6,8 | 6,1 | 7,6 | 6,7 | 5,9 | 3,9 | |
| 6 | Indikator 8.6.1. O‘qimayotgan va ishlamayotgan yoshlar (16 yoshdan 24 yoshgacha) ulushi. 9) | - | 51,6 | 47,4 | 45,3 | 46,7 | 42,6 | 34,3 | 25,4 | 17,2 | 19,2 | 19,3 | 19,7 | 18,1 | 17,6 | 21,0 | 21,4 | 21,2 | 22,6 | 23,8 | 25,9 | 30,5 | 28,6 | 26,5 | 23,8 |
| 7 | Indikator 8.7.1. Bolalar mehnati bilan shug‘ullanadigan 5 yoshdan 17 yoshgacha bo‘lgan bolalar ulushi va soni, jinsi va yoshi bo‘yicha. 6) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 20,6 | - |
| 8 | Indikator 8.8.1. Ishlab chiqarishda shikastlanish, 100 000 ishlayotganlarga nisbatan jins bo‘yicha: 14) | ||||||||||||||||||||||||
| 1. O‘limga olib keladigan va o‘limga olib kelmaydigan shikastlanish, jami: | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 42,8 | 46,3 | 13,1 | 15,8 | 11,0 | 9,4 | |
| a) ayollar; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 10,8 | 10,5 | 4,6 | 7,0 | 2,0 | 2,5 | |
| b) erkaklar. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 51,2 | 55,4 | 15,8 | 18,8 | 17,4 | 16,2 | |
| 2. Jumladan, o‘limga olib keladigan shikastlanish: | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 8,1 | 10,0 | 2,9 | 2,7 | 3,1 | 3,0 | |
| a) ayollar; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 0,7 | 0,8 | 0,7 | 0,3 | 0,3 | 0,4 | |
| b) erkaklar. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 10,1 | 12,3 | 3,6 | 3,5 | 5,0 | 5,5 | |
| 9 | Indikator 8.8.2.1. XMT konvensiyalariga muvofiq kollektiv shartnomalar tuzgan korxonalar ulushi. | 53,5 | 50,7 | 59,5 | 70,0 | 75,3 | 83,1 | 84,7 | 87,5 | 87,6 | 87,9 | 90,1 | 94,5 | 95,8 | 96,3 | 98,1 | 99,3 | 95,2 | 98,5 | 98,9 | 99,1 | 99,6 | 99,7 | 99,8 | 99,9 |
| 10 | Indikator 8.9.1. YAIMdagi turizmning foizdagi bevosita ulushi. 9) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2,2 | 2,1 | 2,0 | 2,2 | 2,4 | 2,5 | 0,4 | 0,6 | 1,4 | - |
| 11 | Indikator 8.10.1. a) 100 000 nafar katta yoshdagi aholi soniga nisbatan tijorat banklari filiallari soni; | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 27,0 | 38,0 | 36,0 | 40,0 | 42,0 | 48,0 | 51,0 | 54,0 |
| b) 100 000 nafar katta yoshdagi aholi soniga nisbatan bankomatlar soni. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 22,0 | 24,0 | 29,0 | 38,0 | 48,0 | 52,0 | 81,0 | 104,0 | |
| 12 | Indikator 8.10.2. Bank yoki boshqa moliya muassasasida hisob raqamiga ega bo‘lgan yoki mobil moliyaviy xizmatlar operatorlarining xizmatlaridan foydalanadigan katta yoshdagi aholi (15 va undan katta yoshdagi aholi) ulushi. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 63 | 70 | 78 |
1) alohida yillar bo'yicha ma'lumotlar qayta hisoblangan
3) kichik korxona va mikrofirmalarsiz
5) 2000-2006- yillar, rasmiy ravishda e'tirof etilgan ishsizlik darajasi
6) kichik korxona va mikrofirmalarsiz (sanoat, qurilish, transport va aloqa tarmoqlarida), 2016-yildan sanoat, qurilish, aloqa, tashish va saqlashning iqtisodiy faoliyat turlari bo'yicha
